Συνήθως εκφράζονται με φράσεις του τύπου “ πρέπει να χάσω πέντε κιλά για να είμαι ικανοποιημένη με την απόδοση μου”, “πρέπει να γίνω 52 κιλά”, “γυμνάζομαι και αντί να χάνω κιλά, αυτά αυξάνονται” και πολλές άλλες παρόμοιες. Όλες αυτές οι φράσεις αυτές ως κοινό χαρακτηριστικό τη λέξη “κιλά”. Έχει παρατηρηθεί μια μεγάλη ενασχόληση με το σωματικό βάρος εκφραζόμενο σε κιλά που φτάνει σε πολλές περιπτώσεις τα όρια της εμμονής με ένα συγκεκριμένο νούμερο. Πώς θα σας φαινόταν αν ακούγατε πως τα τόσο πολυσυζητημένα κιλά είναι μια αρκετά πρόχειρη και λανθασμένη μέθοδος για αξιολόγηση της σωματικής μας εικόνας και προόδου;
Η έννοια- κλειδί ονομάζεται σωματική σύσταση. Η σωματική σύσταση αναφέρεται σε όλα εκείνα τα στοιχεία που αποτελούν το ανθρώπινο σώμα. Αυτά είναι τα κόκαλα, το νερό, οι μυς και το λίπος. Συνεπώς, κάθε φορά που ανεβαίνουμε στη ζυγαριά, η ένδειξη που δείχνει είναι το ολικό σωματικό μας βάρος, που περιλαμβάνει όλα όσα αναφέρθηκαν πιο πάνω. Αυτό που δεν καθορίζει η ζυγαριά, είναι αν το βάρος αυτό είναι λίπος, άπαχη μάζα (δηλαδή κόκαλα, μυς, εσωτερικά όργανα) ή νερό. Έχετε αρχίσει να πιάνετε το νόημα;
Επιπλέον, η παραδοσιακή κλίμακα που λαμβάνει υπόψη το ύψος μας σε εκατοστόμετρα και το βάρος μας σε κιλά (Δείκτης Σωματικής Μάζας), μας δείχνει κατά πόσο το άτομο είναι “υπέρβαρο” , χωρίς να σημαίνει πως είναι κατ’ ανάγκη “παχύσαρκο”. Είναι γι’ αυτό το λόγο που δυο άτομα με το ίδιο ύψος και το ιδία βάρος ίσως να είναι εντελώς διαφορετικά στην εμφάνιση. Για παράδειγμα, ένας αθλητής με χαμηλό σωματικό λίπος αλλά με 90 κιλά βάρος και μέτριο ύψος, στη κλίμακα ύψους-βάρους δείχνει “υπέρβαρος” ενώ στη πραγματικότητα απέχει μακράν από “παχύσαρκο”. Γενικά, το ζύγισμα και η κλίμακα ύψους-βάρους (η οποία χρησιμοποιεί το βάρος σε κιλά) ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΚΑΛΕΣ μετρήσεις για να καθορίσουν το ιδανικό βάρος σε σχέση με τη γενική υγεία ή εμφάνιση του ατόμου
Ο ακριβής τρόπος για να πάρουμε ορθά δεδομένα που αφορούν το σώμα σε σχέση με την αναλογία άπαχης μυϊκής μάζας- μάζας λίπους σαν ενδείξεις υγείας ονομάζεται Ανάλυση Σωματικής Σύστασης. Η ανάλυση αυτή μας βοηθά να καθορίσουμε το ποσοστό λίπους, απάχης μυϊκής μάζας και νερού στο σώμα μας. Αν η λέξη “λιπομέτρηση” σας θυμίζει κάτι, τότε να θυμάστε πως αυτή είναι η σωστή μέθοδος για να εξακριβώσουμε αν το σώμα μας είναι σε υγιή ή όχι ποσοστά λίπους.
Ιδανικά ποσοστά λίπους
Το ποσοστό λίπους αναφέρεται στο ποσοστό του ολικού σωματικού βάρους που αποτελείται από λίπος. Υπάρχουν, διάφορες μέθοδοι μέτρησης του, όπως η μέτρηση δερματοπτυχόσεων και η ανάλυση της βιοηλεκτρικής αντίστασης.
Το ποσοστό αυτό είναι διαφορετικό για τους άντρες και διαφορετικό για τις γυναίκες, καθώς οι γυναίκες έχουν περισσότερο, κυρίως λόγο ορμονικών διαφορών. Για τους άντρες το ιδανικό ποσοστό λίπους κυμαίνεται από 12- 18%. Άντρες με ποσοστά πάνω από 25% λίπους θεωρούνται παχύσαρκοι.. Για τις γυναίκες, το ιδανικό ποσοστό λίπους κυμαίνεται από 16- 25%, με ποσοστά πάνω από 30% να μπαίνουν στα όρια τις παχυσαρκίας.
Πρέπει να αναφερθεί πως τα άτομα που αθλούνται έχουν ποσοστά λίπους πιο κάτω από τα συνηθισμένα, κυρίως λόγο της αυξημένης μυϊκής τους μάζας.
Πολύ ψηλό η πολύ χαμηλό;
Το παραπανίσιο λίπος δικαιολογείται μερικώς από γενετικούς παράγοντες, αλλά κυρίως προκαλείται από την έλλειψη άσκησης και την κακή διατροφή. Είναι αποδεδειγμένο πως η παχυσαρκία αυξάνει τους κινδύνους για καρδιακά νοσήματα, ψηλή αρτηριακή πίεση, διαβήτη και διάφορους τύπους καρκίνου. Επίσης, η επιπλέον λιπώδης μάζα επιβαρύνει το καρδιοαναπνευστικό σύστημα και μειώνει την φυσιολογική λειτουργία του σώματος.
Από την άλλη, το εξαιρετικά χαμηλό ποσοστό λίπους μπορεί να αποβεί εξίσου επικίνδυνο. Εξαιρέσεις αποτελούν οι αθλητές επιδόσεων οι οποίοι όπως έχει αναφερθεί είναι ειδική κατηγορία που έχει χαμηλότερα από τα μέσα ποσοστά λίπους. Στις γυναίκες κυρίως, το υπερβολικά χαμηλό λίπος μπορεί να προκαλέσει ορμονικές ανισορροπίες, οι οποίες μπορούν να επηρεάσουν ή και να σταματήσουν τον έμμηνο κύκλο και να προκαλέσουν οστεοπόρωση. Σε ακραίες περιπτώσεις, το πολύ χαμηλό ποσοστό λίπους επηρεάζει τη λειτουργία βασικών οργάνων (συκώτι, πάγκρεας, καρδία) και μπορεί να προκάλεσε ακόμη και θάνατο.
Από τη θεωρία στη πράξη
Για καλή υγεία είναι σημαντικό να συντηρείται το ποσοστό λίπους στα φυσιολογικά επίπεδα. Η συχνή άσκηση και η καλή διατροφή πάνε πακέτο όσον αφορά τη συντήρηση της ισορροπημένης σωματικής σύστασης. Από πλευράς άσκησης, έμφαση πρέπει να δίνεται τόσο στην αερόβια άσκηση, όσο και στην προπόνηση με αντιστάσεις. Η αερόβια άσκηση, η οποία γίνεται σε διάρκεια, χρησιμοποιεί οξυγόνο για να “κάψει” λίπος για ενέργεια, ενώ η προπόνηση με αντιστάσεις αυξάνει τη μυϊκή μάζα η οποία αλλάζει αυτόματα την αναλογία άπαχης μάζας- μάζας λίπους και ταυτόχρονα αυξάνει το μεταβολικό ρυθμό.
Πρακτικά, η Ανάλυση της Σωματικής Σύστασης είναι μια διαδικασία που καθιστά αναγκαία την παρουσία εξειδικευμένου ατόμου και τη χρήση οργάνων. Συνεπώς, δεν είναι εύκολο να κάνουμε λιπομετρήσεις μόνοι μας ή όσο συχνά θα θέλαμε. Όμως, ο καθένας από εμάς μπορεί εύκολα να αντιληφθεί τις αυξομειώσεις του λίπους χωρίς μετρήσεις. Απλές μέθοδοι μπορεί να είναι ο έλεγχος του σώματος στον καθρέφτη, με κριτήριο το πόσο διαγράφονται οι μυς μας, ή η παρατήρηση των αλλαγών στα ρούχα μας και ειδικά στο μέγεθος της μέσης.